Przy okazji składania prac dyplomowych często spływają do nas pytania dotyczące zagadnień prawnych: czym są prawa autorskie i majątkowe do niej oraz kto nimi dysponuje? Co oznacza jej opublikowanie i czym się różni od udostępnienia? Czy absolwent może w dowolnym momencie przekazać swoją pracę do wydawnictwa naukowego? Postanowiliśmy odpowiedzieć na te i podobne zagadnienia, które najczęściej Was nurtują. Są one uniwersalne i dotyczą każdego kierunku, niezależnie od tego, czy są to automatyka, bioinformatyka czy informatyka. Studia informatyczne mogą się jednak wiązać z pewnymi specyficznymi problemami, związanymi np. z projektami inżynierskimi, które należy rozpatrywać indywidualnie. W takich przypadkach jak zawsze zachęcamy do kontaktu i dzielenia się wątpliwościami.
1. Kto dysponuje prawami autorskimi do pracy dyplomowej – student, promotor, uczelnia?
Studentowi przysługują wyłączne prawa autorskie do pracy dyplomowej. Nie ma znaczenia przygotowywanie jej pod kierunkiem promotora, który udziela porad, ani fakt, że część wykorzystywanej wiedzy zdobyło się na danej uczelni. Jedynym warunkiem jest jej samodzielne przygotowanie. Oznacza to, że praca nie może naruszać praw autorskich i praw pokrewnych innych osób, a wszystkie informacje wywiedzione ze źródeł muszą być opatrzone odpowiednimi przypisami. W przypadku plagiatu jej autorstwo można poddawać w wątpliwość – ale nie wtedy, kiedy student napisze ją sam.
2. Co oznacza opublikowanie pracy dyplomowej? Kto ma do tego pierwszeństwo i czy musi z niego korzystać?
Poprzez opublikowanie pracy rozumiemy jej zwielokrotnienie za zgodą studenta i publiczne udostępnienie jej egzemplarzy, tak żeby zainteresowane nią osoby mogły nabyć do nich prawa własności (zwykle przez kupno). Uczelni w tej kwestii przysługuje pierwszeństwo, które obejmuje okres do 6 miesięcy od dnia jej obrony i po jego upływie wygasa. Jest tylko jeden, wyjątek – jeśli praca stanowi fragment utworu zbiorowego, wtedy student ma prawa tylko do własnej części, a o reszcie utworu decydują wspólnie w zależności od sytuacji wszyscy autorzy lub wydawca.
Student, który chciałby opublikować swoją pracę dyplomową, musiałby wstrzymać się z podjęciem decyzji do upływu 6 miesięcy od dnia jej obronienia. W tym czasie mógłby podejmować inne działania, choćby pokazać ją podczas rozmowy rekrutacyjnej potencjalnemu pracodawcy albo zamieścić ją w sieci, ale nie miałby prawa na przykład do zawarcia z wydawnictwem umowy o jej opublikowaniu.
Uwaga – fakt, że uczelnia ma pierwszeństwo, nie oznacza, że zamierza z niego za każdym razem korzystać. W przypadku chęci opublikowania pracy przed upływem 6 miesięcy od dnia obrony student powinien skonsultować się z Rektorem, aby dowiedzieć się, czy powstał taki zamiar, i ewentualnie podpisać umowę regulującą kwestie korzystania z niej i wynagrodzenie za to.
3. Co oznacza udostępnienie pracy i czym to się różni od opublikowania jej egzemplarzy?
Udostępnienie pracy nie wiąże się z tworzeniem jej kolejnych egzemplarzy dla szerszego grona odbiorców, które mogłoby ją nabyć. Rozumiemy przez nie przekazanie jej do wglądu innym osobom. Może ona stanowić pomoc dla innych studentów, dlatego każdorazowo przy składaniu pracy dyplomowej prosimy o uzupełnienie oświadczenia, w którym można zdecydować, czy chce się ją udostępnić. Nie trzeba wyrażać na to zgody, ale warto – dzielenie się zdobytą wiedza i wynikami badan jest podstawą życia uczelni.
4. Czym są prawa majątkowe i kto nimi dysponuje w przypadku mojej pracy dyplomowej?
Prawa majątkowe to uprawnienie twórcy o charakterze majątkowym. Twórcy przysługuje wyłączne uprawnienie do korzystania z dzieła lub rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji (obszarach jego zwielokrotniania, utrwalania, rozpowszechniania czy obrotu nim, np. przez drukowanie kopii w celu ich sprzedaży.) oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu na tzw. polach eksploatacji, które Domyślnie prawa majątkowe pozostają przy autorze, chyba że będzie chciał się tego zrzec na podstawie umowy – Uczelnia w żadnym razie nie może ich jednak przejąć samoczynnie.
5. Czy ktoś może korzystać z napisanej przeze mnie pracy dyplomowej niezależnie od mojej woli? Jeśli tak, w jakim zakresie i czy należy mi się za to wynagrodzenie?
Pomijając kwestię udostępniania prac, zazwyczaj w akademickich czytelniach, mogą z nich korzystać nieodpłatnie i bez zgody, uczelnie i ich federacje, instytuty PAN, instytuty badawcze i międzynarodowe instytuty naukowe, oczywiście w celach naukowych. Dostęp do nich ma też Minister Edukacji i Nauki, którego zadaniem jest utrzymywanie i rozwój baz danych zawierających prace. Najczęstszym sposobem wykorzystywania pracy jest sprawdzanie jej przez uczelnie z wykorzystaniem Jednolitego Systemu Antyplagiatowego.